به گزارش خبرنگار مهر، تابستان سال گذشته پنج پتروپالایشگاه به مجموع ظرفیت یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه و ۳ پالایشگاه میعانات گازی به ظرفیت ۲۴۰ هزار بشکه از سوی وزارت نفت به عنوان طرح‌های برگزیده معرفی شدند. مزیت اصلی این طرح‌ها که عمدتاً در مناطق جاسک، جزیره لاوان و گناوه قرار داشتند استفاده از مزایای قانون «حمایت از توسعه صنایع پایین دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه گذاری مردمی» همچون تنفس خوراک بوده است. ناظر به همین قانون و طرح‌های مصوب، یکی از برنامه‌های اصلی جواد اوجی در وزارت نفت، افزایش ظرفیت پتروپالایشی در کشور بوده است. به نظر می‌رسد تعلل طولانی مدت در دولت گذشته بیشترین آسیب را به سرمایه‌گذاران این طرح‌ها زده و بازگرداندن اعتماد بخش خصوصی نیازمند اهتمام ویژه وزارت نفت است.

با توجه به اهمیت موضوع ورود سرمایه‌گذاران بخش خصوصی به صنعت پتروپالایشگاه‌ها به گفت‌وگو با سید رضا کسایی زاده، از اعضای هیئت مدیره یکی از پتروپالایشگاه‌ها و معاون اسبق وزیر نفت نشستیم.

چرا قانون پتروپالایشگاه‌ها توانست انگیزه سرمایه‌گذاران را برای ورود به این حوزه افزایش دهد؟

اقبال به پالایشگاه‌سازی در دنیا رو به کاهش است و دلیل آن حاشیه سود پایین آن است. به همین خاطر مجلس و دولت تمهیدی به کار بردند تا واحدهای پتروپالایشی ساخته شود زیرا این واحدها از نظر اقتصادی بهتر از پالایشگاه هستند و در قانون «حمایت از توسعه صنایع پایین دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه گذاری مردمی» مشوق‌هایی در نظر گرفته شده تا باعث شود سرمایه‌گذار بیشتر تشویق شود. یکی از مشوق‌ها که بسیار ارزشمند هم هست تنفس خوراک بوده به این معنی که به اندازه میزان سرمایه گذاری در ابتدای بهره برداری پول خوراک را نمی‌دهد و این مبلغ مثل یک وام با سود پایین بعداً به صندوق توسعه ملی بازپرداخت می‌شود. یک مشوق دیگر این است که بر اساس آنچه که در قانون آمده ۱۰ درصد در قیمت خوراک اعمال می‌شود البته این تخفیف با رعایت الزاماتی است که در اصلاحیه آمده است. در واقع این تخفیف خوراک به شرطی اعمال می‌شود که میزان نفت کوره پایین‌تر از ده درصد باشد و گوگرد این نفت کوره در حد نیم درصد باشد که در کشتی‌ها و حمل و نقل قابل استفاده باشد. همچنین پتروپالایشگاه باید در سال ۲۰ هزار تن کک سوزنی یا ۵۰ هزار تن کک اسفنجی یا ۵۰ هزار تن پروپیلن ۹۹ درصد تولید کند.

به طور کلی رویکرد پتروپالایشگاه‌های نسل بعدی چگونه خواهد بود؟ هدف قانون گذار از این قانون افزایش تولید سوخت بوده یا تولید مواد شیمیایی؟

هدف اصلی قانون گذار جلوگیری از خام فروشی و برون رفت از تحریم نفت خام بوده است. هدف بعدی این است که با توجه به اینکه پیش‌بینی می‌شود مصرف نفت در جهان کاهش پیدا می‌کند و تنوع سبد سوختی دنیا با گسترش LNG و انرژی‌های تجدیدپذیر بالا می‌رود و به طور کلی رویکرد آینده دنیا مواد محور خواهد بود باید کاری شود که تا می‌توانیم نفت خودمان را با تبدیل به فرآورده‌های پتروشیمیایی فرآوری و بهینه سازی کنیم. در دنیا یک رویکرد به روز CTC هست که به معنای تبدیل مستقیم نفت خام به شیمیایی است و سوخت‌محور نخواهد بود. لازم به ذکر است هرچه ما سهم مواد شیمیایی را در پالایشگاه‌هایمان بیشتر کنیم IRR (نرخ بازدهی دخلی) و Refinery marjine یا همان سود آخرین بشکه نفت بالاتر می‌رود که همین موضوع موجب تشویق سرمایه‌گذار می‌شود ولی از طرفی سرمایه اولیه بالاتری را می‌خواهد.

آیا تکنولوژی لازم برای ساخت پتروپالایشگاه در کشور وجود دارد؟

برخی خیال می‌کنند پتروپالایشگاه چه مفهوم عجیبی است ولی همانطور که عرض کردم پتروپالایشگاه یعنی پتروشیمی و پالایشگاه به صورت یکپارچه وما فناوری این دوصنعت را به طور کامل در کشور داریم. از ابتدا هم این نظریه مطرح بود که بهتر است این مجموعه‌ها به صورت تلفیقی ساخته شود ولی در ایران به دلایل مختلف از جمله فشارهای سیاسی در همه جای کشور پتروشیمی وجود دارد. با این حال می‌توان گفت بین ۷۰ الی ۸۰ درصد از مصالح و مواد ساخت آن در داخل وجود دارد ولی برای ساخت پالایشگاه یک دانش فنی یا لایسنس وجود دارد که باید خریداری بشود. خرید این دانش فنی از کشورهای اروپایی به دلایل شرایط تحریمی ممکن است با مشکل مواجه شود ولی بازدارنده نیست زیرا برای اکثر واحدها قابل استحصال است. کمااینکه لایسنس پالایشگاه ستاره خلیج فارس هم داخلی نبود و آن را از کشورهای خارجی تهیه کردیم.

در مجموع چه میزان سرمایه برای احداث طرح‌های پتروپالایشگاهی نیاز است؟

رقم سرمایه‌گذاری برای واحدها خیلی سنگین است. طبق محاسبات برای هر بشکه نفت خام بایستی ۴۰ هزار دلار سرمایه اولیه وجود داشته باشد. مجموع طرح‌هایی که در این قانون پذیرفته شده‌اند حدود ۱.۵ میلیون بشکه ظرفیت دارند که سرمایه‌ای معادل ۵۰ الی ۵۵ میلیارد دلار نیاز دارند. قانون به گونه‌ای دیده که حداقل ۱۵ درصد تأمین مالی این پروژه از طریق سرمایه‌گذار و حداقل ۳۰ درصد از طریق بازار سرمایه تأمین شود. باقی منابع مالی از طریق فایننس خارجی تأمین شود. در واقع تأمین تمام این منابع از طریق منابع داخلی به شدت مشکل خواهد بود.

اگر امکان سرمایه‌گذاری خارجی مطرح نشد، آیا امکان به سرانجام رساندن این طرح‌ها وجود دارد؟

یک پیشنهادی که مطرح شده این است که اگر امکان سرمایه خارجی وجود نداشت، تنفس خوراکی که بنا بود بعد از راه‌اندازی تخصیص داده شود از الان داده شود. یعنی سهم یک صندوق سرمایه‌گذاری انرژی تأسیس شود و آن سهم صندوق توسعه ملی که بنا بود طبق قانون تا ۳۵ درصد در هر ماه به این بحث اختصاص پیدا کند، در این صندوق جمع شود و وام از طریق بانک کارگزار به پروژه‌ها متناسب با وضعیت پیشرفت پروژه و با تأیید شرکت ملی نفت داده شود. در واقع از الان باید شرکت ملی نفت میزان تخصیصی به این بحث را مشخص کند و عایدی آن را در این صندوق جمع کند تا برای احداث پتروپالایشگاه‌ها تسهیلات دهد. البته این نیاز به قانون دارد و باید جزئیات و جوانب آن در نظر گرفته شود.

احداث پتروپالایشگاه چقدر زمان نیاز دارد؟

همانطور که می‌دانید در ابتدای احداث پتروپالایشگاه‌ها ۶ ماه طراحی مفهومی، یعنی جانمایی، مطالعه بازار، فرایند عملیاتی و مشخص شدن درصد فراورده‌ها زمان می‌برد. پس از آن باید طراحی بنیادی انجام شود که دو سال زمان می‌برد و پس از آن نیز اجرا شروع می‌شود که حداقل ۴ سال زمان می‌برد. در واقع ساخت پالایشگاه حداقل ۶ سال و نیم زمان می‌برد. الان تمام طرح‌ها در همان مرحله اولیه هستند و می‌توان گفت حدود ۲ درصد پیشرفت داشته است.

به تازگی دولت طرح احداث یک پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای با نام شهید سلیمانی را داده است. این اقدام را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

از چند جهت من منتقد آن هستم. اولاً این کار بر اساس سیاست‌های اصل ۴۴ اشکال قانونی دارد و وزارت نفت نمی‌تواند کاملاً مالک یک پالایشگاه شود. دوماً دولت که پول ندارد پالایشگاه بسازد و سوما وقتی بخش خصوصی برای ورود به این صنعت اعلام آمادگی کرده منطقی به نظر نمی رسد که خود دولت پالایشگاه بسازد. خود ما هم در دولت کار کردیم و میدانیم پالایشگاهی که دولت بخواهد بسازد مثل ستاره خلیج فارس ۱۲ سال زمان می‌برد. بخش خصوصی برای این کار اشتیاق دارد و دغدغه‌مند است و دولت نباید ورود کند.

آیا دولت از سال گذشته که طرح‌ها اعلام شدند وظیفه تنظیم‌گری خود را به نحو احسن انجام داده است؟

به طور کلی من روند و رویکرد دولت را مثبت ارزیابی می‌کنم. از تابستان سال گذشته که مجوزهای احداث پتروپالایشگاه به شرکت‌ها داده شد، روند این کار شروع شد. پس از آن نیز از طریق معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت تعهدهایی از شرکت‌ها گرفته شد. در هفته گذشته نیز سرمایه‌گذاران جلسه‌ای با حضور وزیر نفت برگزار کردند و در این جلسه اظهار تمایل کردند که هر ۳ ماه این جلسه برگزار شود تا میزان پیشرفت کار مشخص شود و این اقدام پسندیده نشان از جدیت وزارت نفت در پیگیری پتروپالایشگاه ها دارد. البته هنوز به ما هیچ مجوزی ابلاغ نشده و قانون هم به ما می‌گوید که زمان فعال شدن قانون از زمان ابلاغ مجوزهاست، در حالی که الان نزدیک به ۱۴ ماه از معرفی طرح‌ها گذشته است.