شرایط ناپایدار اقتصادی و نوسانات غیرقابل پیش‌بینی قیمت‌ها موضوعی است که طی یک دهه اخیر اثرات نامطلوبی بر حوزه صنعت به ویژه صنایع فولاد گذاشته است. شرکت صنعتی و معدنی توسعه فراگیر سناباد، به عنوان یکی از تامین‌کنندگان زنجیره فولاد کشور، در پی شرایط اخیر اقتصادی کشور که منجر به نوسانات ارزی و افزایش قیمت مواد اولیه و انرژی با عدم‌قطعیت‌ها و ریسک‌های مهم مواجه شده است. با این حال، این شرکت در جهت فائق‌آمدن بر این چالش‌ها، برنامه‌ای راهبردی را طراحی کرده و به اجرا درآورده است تا بتواند هزینه‌های تولید را کاهش و حاشیه سود خود را افزایش دهد.
مجتبی سعیدی مدیر مالی و اقتصادی سیمیدکو: ثبات اقتصادی یکی از کلیدی‌ترین الزامات برای توسعه پایدار صنعت و کاهش ریسک‌های محیط کسب‌وکار است. در بخش صنعت، به‌ویژه زنجیره فولاد، عدم ثبات اقتصادی آثار منفی قابل توجهی بر عملکرد شرکت‌ها دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به افزایش بهای تمام‌شده، کاهش جذابیت سهام شرکت‌ها، کاهش رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی و افزایش ریسک در برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری اشاره کرد. در واقع این نوسانات می‌توانند منجر به رشد غیرمنتظره هزینه‌های مواد اولیه، انرژی و حمل‌ونقل شوند و به تبع آن بر بهای تمام‌شده تولید و حاشیه سود شرکت‌ها تاثیر بگذارند. همچنین در شرایطی که ثبات قیمت وجود ندارد، سرمایه‌گذاران نسبت به خرید سهام شرکت‌های صنعتی و معدنی دچار تردید می‌شوند. این موضوع می‌تواند باعث کاهش نقدینگی و افت ارزش سهام شرکت‌ها در بازار سرمایه شود و در بلندمدت نیز به عنوان مانعی در مقابل تامین مالی پروژه‌های توسعه‌ای عمل کند. علاوه بر آن‌ها، افزایش هزینه‌ها به ویژه در حوزه صادرات، می‌تواند قدرت رقابت را از شرکت‌ها سلب کند و سهم شرکت و حتی کشور را از بازارهای جهانی کاهش دهد. اساسا یکی از استراتژی‌های اصلی شرکت‌ها در حوزه تولید و فروش صادراتی، استراتژی رهبری هزینه است که با افزایش هزینه‌ها، اتخاذ این استراتژی نیز دشوار می‌شود. نوسانات غیر قابل پیش‌بینی نیز، توان برنامه‌ریزی بلندمدت را از شرکت‌ها می‌گیرند و سرمایه‌گذاران را از ورود به پروژه‌های صنعتی باز می‌دارند.
فضای پرنوسان
شرکت صنعتی و معدنی توسعه فراگیر سناباد (سیمیدکو) همانند سایر فعالان زنجیره فولاد ناشی از تلاطمات و نوسانات قیمت‌ها با ریسک‌های متعددی مانند ریسک‌های تامین مالی، نوسان قیمت مواد اولیه، افزایش قیمت انرژی، نوسانات نرخ ارز و بی‌ثباتی در بازارهای جهانی فولاد مواجه است. سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی و محدودیت دسترسی به منابع مالی در سال گذشته، چالش‌های متعددی را در مسیر تامین مالی پروژه‌های توسعه‌ای و سرمایه در گردش این شرکت ایجاد کردند. این شرایط همچنین هزینه تامین مالی را نیز به طور محسوسی افزایش داد و برنامه‌های توسعه‌ای را با کندی مواجه کرد. نوسان قیمت مواد اولیه و به طور خاص افزایش غیر قابل پیش‌بینی قیمت سنگ‌آهن نیز تاثیر مستقیمی بر بهای تمام‌شده تولید در سیمیدکو داشته است. همچنین تغییرات ناگهانی در تعرفه‌های برق و گاز، هزینه‌های عملیاتی این شرکت را به میزان قابل توجهی افزایش داده و مدیریت این هزینه‌ها را دشوار کرده است. به طور نمونه، نرخ بهای برق مصرفی تنها در طی یک سال گذشته بیش از ۷۰ درصد افزایش یافته و منجر به افزایش هزینه‌های تولید شده است. از طرف دیگر، تغییرات نرخ ارز نیز تاثیر مستقیمی بر هزینه واردات قطعات یدکی، ماشین‌آلات و تجهیزات داشته و باعث افزایش هزینه‌های سرمایه‌ای و بهره‌برداری شده است. علاوه بر آن‌ها، نوسانات قیمت محصولات فولادی در بازارهای جهانی و تغییر روند تقاضا نیز، بر عملکرد فروش و درآمدزایی این شرکت تاثیرگذار بوده است.
گفتنی است که مواد اولیه بیشترین سهم را از بهای تمام‌شده تولید در سیمیدکو به خود اختصاص می‌دهند، به طوری که سهم کلوخه مصرفی از بهای تمام‌شده تولید محصولات سنگ‌آهن دانه‌بندی‌شده، کنسانتره، گندله و آهن‌اسفنجی به ترتیب ۸۶ درصد، ۶۶ درصد، ۵۴ درصد و ۲۷ درصد است. در همین راستا، برگزاری جلسات اصلاح فرمول نرخ‌گذاری کلوخه سنگ‌آهن، تنوع‌بخشی به منابع تامین، سرمایه‌گذاری در معادن از طریق هلدینگ و بهینه‌سازی فرایندهای مصرف مواد اولیه از جمله راهبردهایی به شمار می‌آیند که در شرکت صنعتی و معدنی توسعه فراگیر سناباد با هدف مدیریت هزینه‌های مواد اولیه در دست اقدام قرار دارند. این شرکت با همکاری ایمیدرو در حال برگزاری جلساتی برای اصلاح فرمول و رویه نرخ‌گذاری کلوخه سنگ‌آهن است. سیمیدکو همچنین نیم‌نگاهی به بازار فروش سنگ‌آهن نیز دارد تا در شرایطی که فرصت خرید مناسب و مقرون‌به‌صرفه‌ای ایجاد شد، مواد اولیه خود را از منابع دیگر تامین کند. گفتنی است که شرکت توسعه معادن فولاد خوزستان به عنوان یکی از شرکت‌های هم‌گروه و زیر‌مجموعه هلدینگ فولاد خوزستان، ماموریت اکتشاف، استخراج، فرآوری و تامین در حوزه معدن را با اولویت تامین نیازهای بالادست زنجیره ارزش گروه فولاد خوزستان بر عهده دارد. سرمایه‌گذاری در بخش معدن نیز از طریق همین شرکت انجام می‌شود که موجب افزایش ظرفیت تامین مواد اولیه در گروه و کاهش وابستگی به بازارهای پرنوسان خواهد شد. بهبود فرایندهای تولید با هدف کاهش هدررفت مواد اولیه و افزایش بهره‌وری نیز دیگر راهبرد مهم سیمیدکو برای مدیریت هزینه‌های مواد اولیه به حساب می‌آید. این اقدامات استراتژیک، به همراه استفاده از ظرفیت‌های موجود در هلدینگ، سیمیدکو را در مسیر پایداری تولید و بهینه‌سازی هزینه‌ها قرار داده‌اند.
تحمیل هزینه
اصلاحات قیمت انرژی به ویژه برق و گاز نیز، تاثیر قابل توجهی بر افزایش بهای تمام‌شده محصولات سیمیدکو در ماه‌های اخیر داشته است. به طوری که نسبت بهای آب، برق و گاز مصرفی در بهای تمام‌شده تولید سیمیدکو از ۱/۲ درصد در نیمه نخست سال ۱۴۰۲ به حدود ۵/۴ درصد در مدت مشابه سال جاری افزایش یافته است.
سیمیدکو به منظور تامین حداقل ۲۵ مگاوات خروجی خالص برای مصرف کارخانه‌های تولید کنسانتره، گندله، سنگ‌شکن و مصارف جانبی، اقدام به احداث یک نیروگاه گازی ۲۵ مگاواتی به روش EPS کرده است. این نیروگاه با هدف کاهش بهای مصرف انرژی برق و جلوگیری از زیان‌های ناشی از خاموشی تحمیلی در فصول پربار سال طراحی شده است. در راستای کاهش بهای گاز مصرفی و جلوگیری از قطعی گاز در فصول پرمصرف، سیمیدکو همچنین در حال بررسی پروژه‌ای برای ایجاد مخازن ذخیره گاز است. این اقدام می‌تواند به شرکت کمک کند تا در مواقع بحرانی و فصول سرد سال، تامین گاز مورد نیاز خود را با هزینه‌ای پایین‌تر و بدون ایجاد وقفه در فرایند تولید انجام دهد. به علاوه، در پی راه‌اندازی تابلوی گواهی صرفه‌جویی انرژی در بورس انرژی، سیمیدکو در سال جاری نسبت به خرید این گواهی نیز اقدام کرده است. گواهی صرفه‌جویی انرژی شیوه‌ای نو به‌منظور استانداردسازی مصرف به شمار می‌آید که همسو با عمل به آیین‌نامه اجرایی ایجاد بازار بهینه‌سازی انرژی و محیط‌زیست و رفع چالش ناترازی انرژی در کشور طراحی شده است. این موضوع سبب می‌شود که شرکت در مواقع نیاز، گاز را با شرایط مطلوب‌تری تامین کند و همچنین از نوسانات قیمت در بازار آزاد نیز جلوگیری به عمل می‌آورد. سیمیدکو همچنین اقدام به خرید برق از بورس انرژی کرده است؛ اقدامی که به شرکت این امکان را می‌دهد تا برق مورد نیاز خود را در بازه‌های تفکیکی میان‌بار، کم‌بار و اوج‌بار از بورس انرژی تامین کند و دغدغه‌های قطعی برق و توقف خطوط تولید را نیز کاهش می‌دهد.
بسیاری از قطعات و اقلام مصرفی شرکت صنعتی و معدنی توسعه فراگیر سناباد از بازارهای داخلی و بعضا خارجی تامین می‌شوند. از این رو، تغییر در شرایط اقتصادی، تحریم‌ها و نوسان قیمت‌ها بر هزینه‌ها و تامین به‌موقع این اقلام تاثیر به‌سزایی دارند. بسیاری از تامین‌کنندگان و سازندگان قطعات و تجهیزات با هدف کاهش ریسک معاملات خود اقدام به انعقاد قرارداد به صورت ارزی می‌کنند. بنابراین در صورتی که پرداخت به این شرکت‌ها مشمول مرور زمان بر اساس شرایط قرارداد شود، بهای تمام‌شده تامین این قطعات نیز به مرور افزایش پیدا خواهد کرد. این شرکت در سال‌های گذشته نیز تعدادی قرارداد برای خرید قطعات و تامین اقلام مصرفی با تامین‌کنندگان خود به صورت ارزی (بر مبنای ارز خارجی) منعقد کرده و در آن نرخ ارز سنا در روز پرداخت، مبنای محاسبات پرداخت ریالی قرار گرفته است. با ایجاد بازار متشکل ارزی و حذف نرخ سنا از سیستم مبادلات ارزی کشور، ابهاماتی در خصوص نحوه تسویه این بدهی‌ها به وجود آمده است. به عبارت دیگر، اگر قرار باشد که نرخ بازار متشکل ارزی به عنوان مبنای تسویه بدهی‌های ارزی در نظر گرفته شود، این تغییر می‌تواند منجر به افزایش قابل توجه هزینه‌ها گردد، زیرا نرخ بازار متشکل ارزی که از تاریخ بیست‌و‌پنجم آذر‌ماه ۱۴۰۳ پیاده‌سازی شده، به طور قابل توجهی بالاتر از نرخ سنا در تاریخ بیست‌و‌چهارم آذر‌ماه ۱۴۰۳ بوده است و این تفاوت نرخ، هزینه‌های اضافی قابل توجهی را برای شرکت به همراه خواهد داشت.
چشم‌انداز رشد مستمر
یکی از راهبردهای اصلی سیمیدکو برای مدیریت هزینه‌های تامین مواد اولیه، تنوع‌بخشی به تامین‌کنندگان داخلی و خارجی است تا از این طریق، وابستگی به یک منبع خاص کاهش یابد و در صورت بروز مشکلاتی در تامین از یک منبع، شرکت بتواند از منابع دیگر بهره بگیرد. سیمیدکو ضمن انجام مناقصه در معاملات عمده و کلان، در معاملات خرد و متوسط نیز به صورت مداوم با تامین‌کنندگان خود مذاکراتی را برای کسب تخفیف‌ها و قیمت‌های مناسب در راستای کاهش تاثیرپذیری از نوسان قمیت‌ها انجام می‌دهد. سیمیدکو همچنین با خرید مقادیر بیشتری از قطعات و اقلام مصرفی در دوره‌هایی که قیمت‌ها در پایین‌ترین سطح خود قرار دارند، سعی می‌کند تا هزینه‌ها را به حداقل برساند و از نوسانات قیمت جلوگیری کند. در برخی از موارد نیز سیمیدکو به منظور کاهش وابستگی به قطعات وارداتی و تامین‌کنندگان خارجی، به بومی‌سازی قطعات و تجهیزات پرداخته است. این استراتژی می‌تواند میزان تاثیرپذیری از نوسانات در بازار جهانی را کاهش دهد و به افزایش خودکفایی و کاهش هزینه‌ها در بلندمدت منتج شود. نگهداری موجودی کافی از قطعات حیاتی و مصرفی در انبارها برای جلوگیری از تاثیرات ناشی از تاخیر در تامین و نوسانات قیمت در زمان‌های بحرانی نیز راهبرد دیگر سیمیدکو در این زمینه محسوب می‌شود.
سیمیدکو در مسیر خودکفایی، بومی‌سازی و تکمیل زنجیره فولاد، استراتژی‌های مهمی را با هدف افزایش کارایی، کاهش هزینه‌ها و بهبود کیفیت فرایندها دنبال کرده است. این استراتژی‌ها به‌ویژه در شرایط اقتصادی و تحریمی فعلی، می‌توانند به عنوان محرک‌هایی برای سودآوری بیشتر و ایجاد ارزش افزوده در زنجیره فولاد عمل کند. از این رو، آینده سیمیدکو در این مسیر روشن به نظر می‌رسد و این شرکت با توجه به اقدامات خود در جهت تکمیل زنجیره فولاد، قادر خواهد بود ارزش‌آفرینی بیشتری را برای گروه فولاد خوزستان و همچنین برای صنعت فولاد کشور به ارمغان آورد. سیمیدکو با توجه به نیاز خود به قطعات و تجهیزات مختلف، بومی‌سازی تولیدات را در دستور کار قرار داده است. این اقدام نه‌تنها وابستگی به واردات را کاهش داده، بلکه به توسعه توانمندی‌های داخلی و رشد صنعت داخلی نیز کمک کرده است. بومی‌سازی قطعات حساس و استراتژیک می‌تواند تاثیر مثبتی بر کاهش هزینه‌ها و افزایش سودآوری این شرکت داشته باشد. سیمیدکو همچنین در تلاش است تا با استفاده از ظرفیت شرکت‌های هم‌گروه، به تکمیل زنجیره تولید فولاد، از استخراج معدنی تا تولید محصولات نهایی، به طور کامل در فرایندهای ارزش‌آفرین فولادی مشارکت داشته باشد. این رویکرد باعث می‌شود تا شرکت علاوه بر تامین نیازهای داخلی گروه فولاد خوزستان، بتواند در بازارهای خارجی نیز با رقابتی‌تر شدن قیمت‌ها و محصولات خود، سهم بیشتری از بازار را به دست آورد. به علاوه، با توسعه و بهبود ظرفیت‌های تولید در کارخانه‌های کنسانتره‌سازی و گندله‌سازی از ۵/۲ میلیون تن به ۵ میلیون تن در سال، سیمیدکو می‌تواند به صورت مستمر تولید و سودآوری خود را افزایش دهد.
