در صورت قطع روسیه از سوئیفت، آیا سیستم‌های مالی جایگزین کاربردی وجود دارند؟
به گزارش خبرنگار بین‌الملل ایبِنا به نقل از سایت تریدفاینانس گلوبال، نمی‌توانیم درگیری بین روسیه و اوکراین را نادیده بگیریم. پیامدهای آن در همه زمینه‌ها، به ویژه در بخش مالی، احساس می‌شود. جامعه بین‌الملل با قطع دسترسی روسیه از سوئیفت، که عمدتاً سنگ بنای سیستم مالی جهانی محسوب می‌شود، به این حمله پاسخ داده است. این اقدام چه واکنشی می‌تواند داشته باشد؟ چرا سوئیفت برای دنیای مالی بسیار مهم است؟
سوئیفت (انجمن ارتباطات مالی بین بانکی در سراسر جهان) که اغلب به عنوان واتس اپ مالی توصیف می‌شود، سیستم پیام‌رسان جهانی است که توسط بخش مالی بین‌المللی برای برقراری ارتباط استفاده می‌شود. در حال حاضر تخمین زده می‌شود که سوئیفت توسط حدود ۱۱ هزار موسسه مالی و کسب و کار در بیش از ۲۰۰ کشور جهان به کار می‌رود. سال گذشته، این سیستم روزانه بیش از ۴۲ میلیون پیام شامل سفارش‌ها، تأیید پرداخت‌ها و مبادلات ارزی را تسهیل کرده است. مثلا یک پیام سوئیفت حاوی اطلاعاتی در مورد هویت شخص پرداخت‌کننده، جزئیات ذی نفع و شماره حساب‌های مربوطه است. پس از دریافت پیام، بانک‌ها مستقل از سوئیفت، انتقال را تسویه می‌کنند. سوئیفت نقش مهمی در پرداخت‌های فرامرزی ایفا می‌کند. بانک‌ها از آن برای اطلاع‌رسانی به یکدیگر در انتقالات استفاده می‌کنند. می‌توان گفت سوئیفت شالوده سیستم مالی جهانی را تشکیل می‌دهد.
در حال حاضر، تنظیم سوئیفت مانند یک بانک صورت نمی‌گیرد. در عوض، به عنوان یک سازمان مستقل عمل می‌کند که به طور مشترک تحت مالکیت و نظارت چندین بانک مرکزی بزرگ، شامل فدرال رزرو ایالات متحده، بانک انگلستان، بانک مرکزی اروپا (ECB) بوده و با قوانین اتحادیه اروپا (EU) اداره می‌شود. با تشدید تحریم‌های اقتصادی علیه حمله روسیه به اوکراین، نقش سوئیفت در محدود کردن قدرت مالی روسیه آشکارتر می‌شود.
سوئیفت چه نقشی در تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه دارد؟
حمله روسیه به اوکراین با محکومیت بین المللی روبرو شده است. در ۱۲ مارس، ایالات متحده و اتحادیه اروپا، همراه با بریتانیا و کانادا، توافق کردند که هفت بانک روسی را از سیستم سوئیفت حذف نموده و فعالیت آنها در سطح جهانی را مختل کنند.با این حال، حین نگارش این مقاله، این تحریم بر اسبربانک (مشهورترین بانک روسی) یا گزپروم بانک که از طریق آن پرداخت‌های اروپا برای واردات نفت و گاز روسیه صورت می گیرد، تأثیری نداشته است. پیامدهای محرومیت از سوئیفت تأثیر قابل توجهی بر روسیه خواهد داشت. کشوری که به سوئیفت دسترسی ندارد نمی‌تواند معاملات بانکی یا تجاری بین‌المللی را سریع و موثر پردازش کند که منجر به زیان‌های اقتصادی قابل توجهی می‌شود. این اولین بار نیست که کشوری از سوئیفت کنار گذاشته می‌شود. در سال ۲۰۱۲، ایران به عنوان بخشی از مجموعه تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه برنامه هسته‌ای‌اش از سوئیفت محروم شد. طی چهار سال، این کشور نزدیک به نیمی از درآمد حاصل از صادرات نفت و ۳۰ درصد تجارت خارجی خود را از دست داد. صادرات ۲۸ درصد کاهش یافت و تولید ناخالص داخلی ۷.۵ درصد کاهش یافت. روسیه نیز می‌تواند در وضعیت مشابهی قرار گیرد. به گفته مرکز کارنگی مسکو، خروج از سوئیفت می‌تواند بین ۲۰ تا ۳۰ درصد از معاملات روسیه را تحت تأثیر قرار داده و تولید ناخالص داخلی را تا ۵ درصد کاهش دهد. به نظر می‌رسد تاکنون اثرات قابل توجهی داشته است: تانکرهای نفتی تمام فعالیت‌های صادراتی خود را متوقف کرده‌اند و روبل روسیه سقوط کرده و منجر به تورم داخلی شده است. ممانعت روسیه از سوئیفت، همراه با تحریم‌های دیگر، تأثیر گسترده‌تری خواهد داشت. این اقدام می‌تواند بر سیستم مالی اروپا تأثیر بگذارد، که یکی از دلایلی است که تعدادی از کشورهای اتحادیه اروپا محتاط هستند. روسیه یک تامین‌کننده مهم انرژی جهانی نیز است و بسیاری از کشورها برای پرداخت هزینه واردات سوخت به سوئیفت متکی هستند. شرکت‌های خصوصی که با روسیه تجارت می‌کنند نیز متحمل زیان‌های هنگفتی می‌شوند، بنابراین محرومیت آنها یک مشکل مجزا نیست.
با توجه به همه اینها، روسیه (و طرف‌های تجاری آن) چه کانال‌های ارتباطی جایگزینی برای تراکنش‌ها دارد؟
در پی الحاق کریمه در سال ۲۰۱۴، چندین بانک روسی از سوئیفت محروم شدند و روسیه سیستم پیام‌رسانی بین بانکی خود را که به نام سیستم انتقال پیام‌های مالی (SPFS) شناخته می‌شود، توسعه داد. اگرچه SPFS بسیاری از عملکردهای SWIFT را شبیه سازی می‌کند، اما خارج از روسیه کاربرد گسترده‌ای ندارد. در حال حاضر، SPFS حدود ۴۰۰ بانک داخلی را به هم وصل کرده حدود ۲۰ درصد از کل انتقال پول داخلی آنها را انجام می‌دهد، اما به مؤسسات مالی غربی بسیار محدودی متصل می‌شود. سیستم SPFS برخلاف سرویس ۲۴/۷ SWIFT محدودیت‌های متعددی هم دارد که شامل اندازه پیام و ساعات عملیاتی است. با این وجود، محرومیت اخیر روسیه از سوئیفت می‌تواند فوریت جدیدی به طرح‌های حل کننده این مشکلات بدهد.
چین هم سیستم پرداخت بین بانکی خود را به نام سیستم پرداخت بین بانکی فرامرزی چین (CIPS) توسعه داده است. با حمایت بانک مرکزی چین، به عنوان جایگزینی برای بانک های روسی مطرح شده است. در حال حاضر، ۲۳ بانک روسی به سیستم چینی متصل شده اند که هنوز مشهور نیست (پردازش کمتر از ۲٪ از پرداخت های جهانی، که حدود ۰.۳٪ از تراکنش های SWIFT است). با این حال، CIPS می‌تواند به طور بالقوه به جایگزین سوئیفت، به ویژه در اوراسیا تبدیل شود، که در صورت تحریم‌های چین در آینده مفید خواهد بود. جالب اینجاست که در سال ۲۰۱۹، چندین کشور اروپای مرکزی (فرانسه، آلمان، بریتانیا، بلژیک، دانمارک، هلند، نروژ، فنلاند، اسپانیا و سوئد) برای حمایت از مبادلات تجاری با ایران (اینستکس) را به عنوان جایگزینی برای سوئیفت راه‌اندازی کردند. اینستکس در حال حاضر محدود به تجارت بشردوستانه است که تحت تحریم های ایالات متحده مجاز است.
نتیجه گیری و جایگزین های آتی
چه در کوتاه مدت و چه میان مدت، منصفانه است که بگوییم سوئیفت همچنان سیستم ارتباط بین بانکی پیشرو برای تراکنش‌های جهانی خواهد بود، که خبر بدی برای روسیه یا هر کشور دیگری است که تحت تأثیر تحریم‌های اقتصادی قرار گرفته است. با این حال، با توجه به جایگزین‌ها، تکامل آنها در پرتو تنش‌های ژئوپلیتیکی در حال انجام، جالب خواهد بود. بدون شک توسعه آینده آنها به این بستگی دارد که روسیه و چین چقدر انگیزه دارند تا از سیستمی که غرب اساساً آن را مدیریت می‌کند جدا شوند. البته گزینه‌های دیگری نیز وجود دارد. بسیاری از بانک‌هایی که تحت تأثیر تحریم‌های فعلی یا آتی قرار گرفته‌اند نیز ممکن است به ارزهای دیجیتال روی بیاورند که از فناوری بلاک چین استفاده می‌کنند.
