ورود شرکت ملی پست به حوزه تجارت الکترونیک، فرایندی است که از حدود سه سال پیش آغاز شده و از مهرماه ۱۴۰۰ با ایجاد مرکز نوآوری پست، به طور متمرکزتری به فعالیت‌‌های خود ادامه می‌دهد.مرکز نوآوری پست برای شرکت ملی پست فرصتی ایجاد کرده تا این شرکت بتواند به زیست‌بوم نوآوری در حوزه پست و تجارت الکترونیک و لجستیک پیشرفته وارد شود. این مرکز در ابتدا، کار خود را با پنج شعبه در شهرهای تهران، مشهد، اصفهان، یزد و گلستان آغاز کرد و با هشت شرکت شتاب‌دهنده تخصصی کار خود را پیش برد و اکنون بیش از ۸۰ شتاب‌دهنده و استارتاپ عضو این مرکز هستند که از این ۸۰ شرکت، ۳۵ شرکت ماهیت شتاب‌دهندگی دارند و ۴۵ شرکت نیز استارتاپ‌های مستقل هستند. اکنون تعداد شعب این مرکز به بیش از ۱۰ شعبه در کل کشور رسیده و شعب جدیدی نیز در حال تأسیس است.
به گزارش روابط عمومی شرکت ملی پست، به نقل از هفته نامه کارنگ؛ رئیس مرکز نوآوری پست درباره نگاه پست به مسئله نوآوری و همکاری‌‌های این شرکت با استارتاپ‌های حوزه لجستیک می‌گوید.
آنچه در ادامه آمده است ، گفتگو با محمدرضا قادری، عضو هیئت‌مدیره پست و رئیس مرکز نوآوری این شرکت است.
مرکز نوآوری شرکت ملی پست با چه هدفی تأسیس شد؟
شرکت ملی پست جمهوری اسلامی ایران با ارسال روزانه بیش از یک میلیون مرسوله و پاکات در سطح کشور و کسب درآمد بیش از ۲۶۰۰ میلیارد تومان در سال گذشته (قبل از افزایش تعرفه‌های پستی)، از سه سال پیش ضرورت ورود به زیست‌بوم نوآوری در حوزه پست و تجارت الکترونیک و لجستیک پیشرفته را احساس می‌کرد و با وجود زیرساخت‌های گسترده‌ای که شامل ۱۱۰۰ دفتر اصلی، ۸۰۰۰ دفتر نمایندگی، بیش از ۱۵ هزار کارمند، ۱۵ هزار پیمانکار، بیش از ۳.۲ میلیون متر مربع زمین و ۱۵۰۰ ناوگان حمل‌ونقل سبک، سنگین و نیمه‌سنگین می‌شد، به حوزه‌های دیگری از پست سنتی نفوذ کرده است. تا اینکه مرکز نوآوری پست را با هدف توسعه خدمات شرکت ملی پست در راستای توسعه کسب‌وکارها و ایجاد نوآوری و هوشمندسازی در این شرکت تأسیس کرد.
تأسیس مرکز نوآوری پست بر چه اساسی ایجاد شد؟
واقعیت این است که در دنیای امروز تنوع سلیقه مشتریان بالا رفته و مشتریان نیاز دارند به صورت شخصی‌سازی‌شده سرویس‌های پستی را دریافت کنند. برآوردن این حجم از نیاز کار این شرکت نیست. شرکت پست شرکتی است که سرمایه و دفاتر زیادی در اختیار دارد و کمتر مجموعه‌ای این امکانات را دارد. اما وقتی بحث نوآوری و پاسخگویی به این همه سلیقه و ارائه بیش از ۱۰۰ سرویس پیش می‌آید، پی می‌بریم انجام این کار از عهده یک مجموعه بزرگ و بالغ برنمی‌آید که خودش به‌تنهایی آنها را پیاده‌سازی کند.
کاری که شرکت‌های بزرگ دنیا انجام می‌دهند این است که با تأسیس مراکز نوآوری، ایجاد این نوع سرویس‌ها را به بخش خصوصی و استارتاپ‌ها که خلاق‌ترند واگذار می‌کنند. زیرا این استارتاپ‌ها می‌توانند یک مزیت واحد کلان ایجاد کنند و شرکت پست، عملاً امکانات و زیرساخت‌های خود را با شرکت‌های خلاق و نوآور به اشتراک می‌گذارد تا هر کدام از آنها بسته به نیاز مشتری خود بتوانند پاسخگویشان باشند و جامعه بتواند نیاز خود را برآورده کند.
آیا با ایجاد مرکز نوآوری پست، تغییراتی در خدمات شرکت ملی پست ایجاد شده است؟
تاکنون خدمات زیادی با تکیه بر زیرساخت‌های این مرکز توسط شرکت‌های خصوصی انجام شده یا در حال انجام است که در بخش اعظمی از این خدمات، مشارکت شرکت پست نامعلوم است. به عنوان مثال، کار مشترکی با همکاری بخش خصوصی در نمایشگاه کتاب الکترونیکی انجام دادیم و بیش از یک میلیون کتاب، ظرف یک هفته توزیع شد و مردم توانستند با خیال راحت خرید کنند و همه ناشرها توانستند شرکت کنند. این کار با مشارکت یک استارتاپ انجام شد. همچنین همکاری با برخی فروشگاه‌های اینترنتی توسط استارتاپ‌های این مرکز انجام می‌شود.
در حال حاضر، بیش از ۱۰۰ مجموعه در قالب واسط پستی، سرویس تجارت الکترونیک را دریافت می‌کنند. و همانند درگاه پرداخت بانکی، درگاه خدمات پستی را در اختیار سایر مشتریان قرار می‌دهند. این خدمات توسط استارتاپ‌های نوآور طرف قرارداد با ما انجام می‌شود.
به‌علاوه از آنجا که مدل کسب‌وکار پست به شکل پلتفرم تغییر کرده، تمرکز بیشتری را باید صرف ارائه سرویس به فروشگاه‌های اینترنتی می‌کردیم. در دو سال گذشته، حدود صد درصد حجم مرسولات رشد داشته‌است؛ بنابراین با این رشد چشمگیر، نمی‌توان کالاها را به صورت دستی و سنتی جابه‌جا و سورت کرد. زیرا باعث آسیب دیدن آنها می‌شود. سعی کرده‌ایم تمام این خدمات زیرساختی را به‌خصوص در هاب‌های پرترافیک به صورت مکانیزه انجام دهیم تا با افزایش ترافیک مرسولات، کیفیت ارسال تغییر نکند.
گام بعدی این است که با کمک استارتاپ های نوآور، سیستم‌های اطلاع‌رسانی را در باجه‌ها مکانیزه کرده و مشتری به ایستادن پشت باجه نیاز نداشته باشد. اینها خدماتی است که در مرکز نوآوری از سوی استارتاپ‌ها به ما پیشنهاد شده و در آینده نزدیک پیاده‌سازی خواهند شد و شاهد هوشمندسازی در این زمینه هستیم.
انتقادی که به شرکت پست وارد می‌شود این است که با نوآوری میانه خوبی ندارد. آیا این نقد را وارد می‌دانید؟
اگر منظور این است که شرکت ملی پست نسبت به شرکت‌های دیگر نوآورانه برخورد نمی‌کند، شاید بتوان گفت یکی از دلایلی که استراتژی تأسیس مرکز نوآوری در شرکت پست انتخاب شده، همین بوده است.
معمولاً کسب‌وکار بزرگ و بالغی مانند شرکت پست که با ۱۷۰ شرکت دولتی همکاری می‌کند و علاوه بر آن، توزیع سیم‌کارت و گذرنامه و ثبت دفاتر پلمپ شرکت‌ها و ده‌ها مسئولیت دیگر به صورت حاکمیتی بر عهده اوست، نمی‌تواند در فضای نوآوری با شرکتی که یک پیک درون‌شهری است و تمام تمرکز خود را بر یک نقطه کوچک گذاشته و در آن تخصص کسب کرده، رقابت کند و مسلماً پست بازنده می‌شود؛ زیرا شرکت‌های کوچک فقط روی همان یک موضوع تمرکز دارند.
مهم‌ترین شاخصه رشد نوآوری در پست چه میزان است؟
شاخص درآمد عملیاتی شرکت پست گویای آن است که این استراتژی جواب داده و ما در جلب رضایت مشتری‌های خود در بخش ارسال بسته‌های فروشگاهی موفق بوده‌ایم. به عنوان مثال، درآمد عملیاتی شرکت پست از طریق صرفاً ارسال مرسولات در سال ۱۳۹۷، حدود ۸۰۰ میلیارد تومان بوده اما در سال ۱۴۰۰ به حدود ۲۶۰۰ میلیارد تومان رسیده است.
همچنین رشد ارسال‌های این شرکت از نظر وزن و حجم، طی سه سال گذشته، صد درصد بوده و در سال گذشته از ۱۰۰ هزار تن به حدود ۳۰۰ هزار تن رسیده است.
استراتژی شرکت پست برای ارسال بسته‌های حجیم یا با وزن بالا چیست؟
شرکت پست ارسال بسته‌های تا وزن ۳۰ کیلوگرم را به صورت روتین انجام می‌دهد. اما موضوع اصلی ارسال بسته‌هایی با رده وزنی بالای ۳۰ کیلوگرم تا ۵/۳ تن است. برای پاسخ به این نیاز، این شرکت درصدد تأسیس شرکت پست لجستیک میانی است و اکنون برای شرکت پست چنین زیرساختی وجود ندارد.
این پروژه نیاز به سرمایه‌گذاری بزرگ چند هزار میلیارد تومانی دارد و بنا داریم با مشارکت بخش خصوصی سرمایه‌گذاری مطمئنی انجام دهیم. سال گذشته یک بار مناقصه آن را برگزار کردیم اما به دلیل محدودیت زمانی و تعداد معدود شرکت‌کنندگان به نتیجه نرسید.
مجدداً در نیمه دوم امسال فراخوان می‌دهیم و از شرکت‌ها برای مشارکت دعوت می‌کنیم. البته بخشی از این سرمایه‌گذاری توسط دولت و بخشی دیگر توسط بخش خصوصی انجام می‌شود و بعد از آنکه شرکت انتخاب شد، ظرف یک سال راه‌اندازی می‌شود و ظرف دو سال به صورت سراسری سرویس خواهد داد.
با رشد فروشگاه‌های آنلاین و درخواست برای خرید اینترنتی، در پست لجستیکی میانه سالانه ظرفیتی بالغ بر ۲۰ میلیارد تن بار وجود دارد. زیرا بسیاری از کالاهایی که توسط این فروشگاه‌ها عرضه می‌شود، در همین رنج وزنی قرار دارند و باید برای ارسال بار آنها فکری کرد.
پیش‌بینی می‌شود برای ایجاد چنین ظرفیت و زیرساختی نیاز به حداقل ۱۰ هاب لجستیک با حدود ۳۰ هزار سوله داریم. پراکندگی این هاب‌ها طوری است که فاصله هر نقطه از کشور تا این هاب‌ها کمتر از ۲۰۰ کیلومتر باشد. مرسولات پس از جمع‌آوری به این هاب‌ها می‌روند و در مقصد مجدداً توزیع می‌شوند؛ زیرا تفاوتی که بار معمولی با بار لجستیکی دارد این است که بار لجستیکی را به صورت (door to door) درب به درب باید جابه‌جا کرد و بارگیری و تخلیه نیز بر عهده پست لجستیک است.
