چه به لحاظ علم زمین شناسی و چه به لحاظ تجهیزات و چه به لحاظ سرمایه‌گذاری که در اکتشاف می‌شود؛ ذخایرمان در مقایسه با پتانسیلمان خیلی کم است.
مثلا کشور استرالیا در چند سال اخیر سالانه میانگین ۷ تا ۱۰ میلیون متر حفاری دارد و ما کلا طی ۶۰ سال گذشته حدود ۱۰ میلیون متر حفاری کردیم و به طور میانگین سالانه حدود ۴۰۰ یا ۵۰۰ هزار متر حفاری داریم در نتیجه این نشان می‌دهد که فاصله ایران با سایر کشورها در حوزه اکتشاف بسیار زیاد است.»
امین صفری، معاون توسعه معادن و صنایع معدنی شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات(ومعادن)، به بررسی چالش‌های توسعه اکتشافات در کشور پرداخته است:
توسعه اکتشاف در کشور از جمله چالش‌های بخش معدن محسوب می‌شود، در این بخش چه برنامه‌هایی در دستور کار دارید؟
در حوزه اکتشاف طی ۱۸ ماه گذشته شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات در مقایسه با دوران قبل بسیار متحول شده است. چه از طریق مزایده و چه از طریق مشارکت با بخش خصوصی به آن ورود کرده و در هر سه بخش محدوده و تجهیزات و ایجاد ساختار و شرکت های مرتبط فعال عمل کرده است.
– نظرتان در مورد اکتشاف که بحث آن خیلی داغ است، چیست؟ چرا در کشور ما باید اکتشاف انجام دهیم و اکنون در چه مرحله‌ای است و توسعه معادن چه نقشی دارد؟
چرایی آن که مشخصا تامین مواد اولیه است. در تمام دنیا کشورهایی که معدن خیز هستند، باید اکتشاف انجام دهند. ما نیز روی منطقه کمربند پلی متال و کمربند مس و از نظر معدنی جزو کشورهایی هستیم که از نظر منابع جز ۱۰ کشور پر پتانسیل در دنیاییم؛ در نتیجه اکتشاف باید انجام شود. این مقوله در کشور ما طی ۶۰ ۷۰ سال اخیر به صورت سیستماتیک انجام شده است. همچنین در ۷۰ سال گذشته عمده اکتشافات هوایی منتج به معادن بزرگی مانند: سرچشمه چغارت و چادرملو و گل‌گهر شده است.
اوایل دهه ۹۰ یا اواخر دهه ۸۰ دوباره برنامه‌ریزی کلانی برای کشور شد که اکتشافات دوباره از سر گرفته و پهنه‌ها تعریف شدند و در واقع یک سری معادن مثل معدن مس جانجا از دل آن بیرون آمد، ولی واقعیت این است که در کل چه به لحاظ علم زمین‌شناسی و چه به لحاظ تجهیزات و چه به لحاظ سرمایه‌گذاری که در اکتشاف می‌شود؛ ذخایرمان در مقایسه با پتانسیلمان خیلی کم است.
مثلا کشور استرالیا در چند سال اخیر سالانه میانگین ۷ تا ۱۰ میلیون متر حفاری دارد و ما کلا طی ۶۰ سال گذشته حدود ۱۰ میلیون متر حفاری کردیم و به طور میانگین سالانه حدود ۴۰۰ یا ۵۰۰ هزار متر حفاری داریم در نتیجه این نشان می‌دهد که فاصله ایران با سایر کشورها در حوزه اکتشاف بسیار زیاد است.
نکته مهم اینکه یک شرکت چه خصوصی بورسی یا غیردولتی بخواهد وارد اکتشاف شود تا آن محدوده برای آن شرکت بلوکه نشود؛ هر کاری بخواهد انجام دهد باید آن را روی همان محدوده انجام دهد؛ در ۲ سال اخیر معادن و فلزات روی بحث اکتشاف به صورت جدی اقدام کرده اند.
واقعیت این است که ما نتوانستیم پهنه‌ای از سازمان زمین شناسی یا وزارت صمت یا ایمیدرو که در واقع متولی آن وزارت صمت است، بگیریم و در آن کار اکتشافی انجام دهیم تا آن را به محدوده‌های معدنی و در واقع به بهره‌برداری برسانیم. یکی از موضوعات این است که می‌گویند، سازمان زمین شناسی متولی اکتشاف است که به نظر من سازمان زمین‌شناسی در واقع در دنیا در جایگاه تولیدکننده دیتاست و کارهای ابتدایی را انجام می‌دهد و ژئوشیمی نقشه‌های زمین شناسی را برای بخش‌های مختلفی که کارهای اکتشافی انجام می‌دهند، تولید می‌کند.
ما چند متولی اکتشاف داریم. اکنون ایمیدرو به نوعی متولی است، شرکت ملی مس در حوزه مس، سازمان زمین‌شناسی در بعضی از بخش‌ها و مهارت معدنی هم در بخش‌هایی که می‌خواهد این پهنه‌ها را در اختیار بگذارد، متولی است.
در نتیجه به نظرم خیلی شفاف نیست. کاری که کردیم این بود که در محدوده‌های خودمان و محدوده‌های جدید با بخش خصوصی توانستیم مشارکت کنیم و کار اکتشافی انجام دهیم؛ ولی آن اتفاقی که باید بیفتد از نظر معدنی نیفتاده است.
تکمیل زنجیره از اکتشاف تا فرآوری چقدر می‌تواند در ارتقا بازدهی هولدینگ‌هایی مانند شما کمک کند و شما چه اقداماتی در این مسیر داشته‌اید؟
بدیهی است که هلدینگ‌های سرمایه‌گذاری مثلا معادن و فلزات پیش از این فقط سهام یک سری از شرکت‌ها را داشته است که آنها سر سال سود پرداخت می‌کردند و این سود تقسیم می‌شد. شرکت‌های بزرگ متوجه این موضوع که منابع اولیه رو به اتمام است، شدند. در نتیجه اگر این زنجیره در کنار هم نباشد، شرکت با مشکل مواجه می‌شود.
اکنون اکثر شرکت‌ها مانند فولاد مبارکه و ذوب آهن اصفهان که انتهای زنجیره بودند، ابتدای زنجیره را تشکیل دادند و معاونت معدنی و شرکت‌های معدنی ایجاد کردند، دنبال اکتشاف معادن رفتند. شرکت‌هایی هم که ابتدای زنجیره بودند، مثل گل‌گهر و چادرملو رفتند به انتهای زنجیره و در واقع فولادسازی زدند.
شرکت‌ها برای اینکه بتوانند بهترین عملکرد را داشته باشند، مستقل هستند و به سمتی که باید بروند، می‌روند. این حاکمیت است که اگر می‌خواهد توازنی ایجاد کند، باید با دستورالعمل‌ها و روش‌ها این مسیر را شفاف کند.
فکر می‌کنم به صورت کلی بدون توجه به حاشیه‌ها و مسائلی که امروز در کشور داریم از نظر مسائل معدنی شرکت‌ها هر چه به سمت تکمیل زنجیره بروند و شرکت‌های بزرگ و کوچک با هم ادغام شوند؛ شرکت‌های موفق‌تری خواهند بود.
– در دوران تحریم در بخش جذب سرمایه با هدف توسعه فنی چه اقدامات و دستاوردهایی داشته‌اید؟
در واقع در این بخش واقعا مشکل وجود دارد. اکنون اکتشاف دیگر مثل قدیم و به شیوه سنتی اتفاق نمی‌افتد. در دنیا هم به لحاظ مدل‌های زمین‌شناسی و طراحی و بحث‌های استفاده از علم روز و ادغام علوم با هم مثل زمین‌شناسی و احتمالات و ریاضی و … که در دانشگاه‌ها به صورت سنتی تدریس می‌کنیم.
نسل جدید هنوز هم کار اکتشافی را سنتی انجام می‌دهد. وقتی حتی هنگامی که تجهیزاتی جدید می‌خریم برای ۴۰ سال پیش است، پس تا بخواهیم تغییر ایجاد کنیم، زمان می‌برد.
امروزه دستگاه‌هایی وجود دارد که همزمان با حفاری آنالیز هم می‌کند و شما سر زمین می‌توانید، در لحظه تصمیم بگیرید. دستگاه‌هایی آمده است که با توجه به طراحی شخص می‌تواند، در عمق زمین زاویه را تغییر دهد. دستگاه‌هایی که در ایران استفاده می‌شود، اینگونه نیست. در حوزه ژئوفیزیک دستگاه‌هایی با دقت و کیفیت بالاتر آمده است.
در نتیجه فاصله‌مان با دنیا زیاد است و بیشتر هم می‌شود. ما در تلاش هستیم و همواره با بعضی از دانشگاه‌های خارجی در ارتباطیم یا بعضی شرکت‌هایمان که خارج از کشور هستند، دارند کارهایی را در این راستا پیش می‌برند؛ ولی واقعیت این است که به صورت جدی اتفاق ویژه‌ای نیفتاده است.
باید یک نقشه راه داشت که در تدوین آن از همه ذی‌نفعان مشورت گرفته و طی چند سال برنامه‌ریزی شود، وقتی که در حوزه صنایع معدنی یک برنامه ۲۰ ساله ۱۰ ساله و ۵ ساله داشته باشیم و بر اساس آن قیمتگذاری و طرح‌های توسعه و طرح‌های جامع هر صنعتی فولاد مس آلومینیوم مشخص شود، شرکت‌هایی مثل شرکت ما می‌دانند تکلیفشان چیست.
اگر قیمتگذاری دستوری ابلاغ می‌شود مدت زمان داشته باشد مثلا برای ۵ سال این قیمت باید باشد. دخالت اشکال ندارد، اما زمانش مشخص باشد که سرمایه‌گذار شرکت‌ها و ذی‌نفعان تکلیف خود را بدانند. مشکل صاحبان صنایع این است که ثبات وجود ندارد.
اکتشافات جدید در صبانور خیلی نتایج خوبی داشته است. ذخایر خوبی در سنگ آهن پیدا شده که ذخایر سنگ آهن در غرب کشور را بسیار بالا برده است که این نوید توسعه در غرب کشور است. یعنی زنجیره قبل نگرانی داشت. فولاد کردستان و تامین مواد اولیه با مشکل مواجه بود.
همه اینها مصوبه دارد. در حالی که می‌توانیم بگوییم ذخایر صبانور خیلی افزایش پیدا کرده و زنجیره طرح‌های غرب کشور را کمک می‌کند؛ اما در شرق و جنوب شرق در حوزه اکتشاف و حوزه معدن همه باید صبور باشند.
یعنی اینجوری نیست که ما یک موضوعی را شروع می‌کنیم دو ماه بعد به نتیجه برسیم این مساله در حوزه صنایع معدنی زمان بر است و مشکلات خاص خودش را دارد.
در سیستان مثلا در جانجا کار در حال انجام است، ولی در مناطق دیگر ممکن است شرایط برای نیروی انسانی و متخصص مهیا نباشد.
