مرکز تجزیه و مبادلات واقع در چهارراه لشگر تهران تا چندی پیش تنها هاب پستی شرکت ملی پست تلقی می‌شد، اما اکنون مرکز مشابه این هاب در مراکز هفت استان کشور راه‌اندازی شده که با وجود این هفت هاب، دیگر نیاز نیست تمام مرسولات از تمام نقاط ایران به تهران بیایند و مرسولات از همان هاب‌ها برای توزیع به استان‌های همجوار خود ارسال می‌شوند.البته هنوز هم با وجود فعالیت هفت هاب پستی در استان‌های مختلف کشور، درصد زیادی از حجم مبادلات شبکه پستی کشور از طریق مرکز تجزیه و مبادلات انجام می‌شود. این مرکز همچنان یکی از استراتژیک‌ترین هاب‌های پستی کشور محسوب می‌شود و هرگونه خدمت، از جمله فرایند تجزیه، آماده‌سازی و رهسپاری مرسولات پستی از طریق آن انجام می‌شود.آماده‌سازی مرسولات که پیش از این به صورت دستی انجام می‌شد، از یک سال قبل با راه اندازی سورتینگ هوشمند در مرکز تجزیه و مبادلات کشور، به شکل مکانیزه انجام می‌شود و مرسولات بر اساس مقاصد تفکیک می‌شوند.فرایند دستگاه سورتینگ هوشمند به این صورت که مرسولات پس از اسکن بارکد توسط سیستم های نرم افزاری براساس شهر مقصد تجزیه شده و پس از آن، بارگیری و رهسپاری انجام می‌شود.مرکز تجزیه و مبادلات کشور، مسئولیت توزیع و نظارت بر هاب‌های پستی کشور را هم بر عهده دارد و محمدمهدی پیشقدم که به‌تازگی سکان مدیریت این مرکز را در دست گرفته، اداره این مجموعه عظیم را که قلب تپنده ارسال و توزیع مرسولات و بسته‌های پستی شرکت پست محسوب می‌شود، بر عهده دارد.
محمدمهدی پیشقدم در گفتگو با پایگاه خبری کارنگ پیرامون وظایف و نقش مرکز تجزیه مبادلات کشور در شبکه پستی و چالش‌های لجستیک پستی در کشور می گوید.
– ارسال و توزیع مطمئن کالاها مهم‌ترین دغدغه فروشگاه‌ها و کسب‌وکارهایی است که به‌صورت اینترنتی فعالیت می‌کنند. در این بخش شرکت پست چگونه می‌تواند به این کسب‌وکارها کمک کند؟
شرکت ملی پست با توجه به زیرساخت‌های گسترده و شبکه توزیع مویرگی خود، می‌تواند کار ارسال کالا برای این فروشگاه را از مراکز استان‌ها گرفته تا دورترین نقاط روستایی انجام دهد. این همکاری از کسب‌وکارهای خانگی شروع شده و به فروشگاه‌های اینترنتی بزرگ ختم می‌شود و از طریق در اختیار قرار دادن پنجره‌ای در گیت‌وی و پلتفرم تجارت الکترونیک پست انجام می‌پذیرد.
اما در بخش کسب‌وکارهای خرد، فروشنده از هر فروشگاه اینترنتی که برای فروش کالای خود اقدام کرده باشد، می‌تواند به جمع‌آوری کالا از محل فروشنده تا توزیع آنها به خریداران اقدام کند و پست نیز خدمات خود را به فروشنده و خریدار ارائه دهد. اما کسب‌وکارها با اتصال به سامانه تجارت الکترونیک شرکت ملی پست با آدرس اینترنتی ebazar.post.ir می‌توانند به‌راحتی و با انعقاد یک قرارداد بسیار ساده، محصولات فروخته شده خود را برای توزیع درب منزل خریدار از طریق نامه‌رسان‌های شرکت ملی پست ارسال کنند.
این امکان خوبی است که شرکت ملی پست برای کسب‌وکارهای خرد در حوزه تجارت الکترونیک فراهم کرده است. نقطه قوت این شبکه این است که شرکت ملی پست به‌عنوان یک نهاد دولتی، زیرساخت فروش آنلاین کالا توسط فروشگاه‌های اینترنتی و دریافت وجه آن درب منزل خریداران را ایجاد کرده است. در این نوع از خدمت، شرکت ملی پست علاوه بر توزیع کالا، مسئولیت دریافت مبلغ کالا از گیرنده و واریز آن به حساب فروشنده را نیز بر عهده می‌گیرد.
– مأمور پست از چه طریق مبلغ را دریافت می‌کند؟
چنانچه فروشنده فاکتور فروشگاهی را در سامانه ثبت کرده باشد، مأمور پست از طریق دستگاه‌های کارت‌خوان سیار، مبلغ فاکتورشده را از گیرنده دریافت می‌کند و در زمان ذکرشده در قرارداد به حساب فرستنده کالا (فروشنده) واریز می‌کند. دریافت مبلغ در زمان تحویل کالا، ظرفیت فروش را در کسب‌وکارهای اینترنتی افزایش می‌دهد.
– آیا برای مشاهده لحظه‌به‌لحظه مرسولات نیز امکانی در نظر گرفته‌اید؟
شرکت ملی پست بارکد ۲۴ رقمی را به مشتری پیامک می‌کند و گیرنده کالا می‌تواند لحظه‌به‌لحظه از طریق سایت www.tracking.post.ir روند ارسال تا توزیع مرسوله خود را مشاهده کند. بحث دیگری که در زیرساخت‌های لجستیکی شرکت پست وجود دارد، این است که خودروهای حمل‌کننده کالا متعلق به شرکت ملی پست بوده و به دلیل مسقف‌بودن از امنیت بالایی برخوردار هستند.
– حجم مبادلات روزانه چه میزان است؟
تغییر رویکردی که بعد از دوران کرونا از پاکت به بسته اتفاق افتاد، باعث شد حجم زیادی از مبادلات روزانه‌ای که برای مردم ارسال می‌شود به صورت بسته‌های کوچک و بزرگ باشد. به طور میانگین روزانه در روزهای بدون مناسبت‌های تقویمی حدود ۴۰۰ هزار مرسوله پستی – که شامل انواع بسته‌ها، امانات (بسته‌های بزرگ) و پاکات پستی از قبیل کارت سوخت، گواهینامه، گذرنامه، کارت خودرو، اسناد ملکی، مدارک بانکی و… است – در این مرکز آماده‌سازی و به مقاصد رهسپار می‌شوند.
این ارسال‌ها در سه شیفت کاری صبح، بعدازظهر و شب انجام می‌شود. در هر شیفت، مرسولات آماده‌سازی شده و برای بارگیری از طریق خطوط هوایی، ریلی و زمینی رهسپار و ارسال می‌شوند. خطوط منظم رهسپاری پستی در این مرکز که مرسولات از آن به کل کشور ارسال می‌شود، اغلب در شیفت کاری شب (ساعت ۸:۳۰) بوده و بسته‌هایی که قرار است به استان‌های همجوار تهران مانند اصفهان و اراک و… ارسال شوند صبح روز بعد به گیرندگان آنها تحویل داده می‌شود. اما مرسوله استان‌های دورتر مانند خراسان، ممکن است به توزیع شیفت صبح نرسند و بعدازظهر تحویل داده شوند.
– در مرکز تجزیه و مبادلات پست چه فعالیت‌هایی انجام می‌شود؟
اینجا بزرگ‌ترین مرکز مبادله پستی در کشور است. تمامی مرسولات پستی که در شهر تهران و شهرستان‌های استان تهران قبول می‌شود، به این مرکز وارد شده و پس از تفکیک و آماده‌سازی، مراحل رهسپاری آن به سمت مقاصد انجام می‌گیرد. درصد بالایی از کل محموله‌های پستی کشور از طریق همین مرکز انجام می‌شود.
– آیا برنامه‌ای برای ارسال مرسولات با استفاده از روش‌های هوشمند هم دارید؟
با وجود پیشرفت‌های زیادی که در حوزه فناوری در لجستیک رخ داده، ارسال کالا یک کار فیزیکی و در حوزه کارهای عملیاتی است و با رشد کسب‌وکارهای اینترنتی در گذر زمان این نیاز بیشتر می‌شود. در شرکت پست، سیاست‌گذاری در خصوص استفاده از فناوری‌های نوین بر عهده مرکز فناوری و نوآوری پست است و اقدامات بسیار خوبی نیز توسط این مرکز انجام شده یا در حال انجام است.
از آنجا که مبحث توزیع مرسولات به زیرساخت‌هایی از جمله حمل‌ونقل، نیروی انسانی و خودرو نیاز دارد، در این بخش نیز نوآوری‌هایی صورت گرفته است. برای مثال برای اولین بار تعداد ۱۰۰ دستگاه موتورسیکلت برقی به ناوگان شرکت پست در تهران افزوده شده و که این اقدام می‌تواند سرآغاز نوآوری در بخش زیرساخت‌های پستی کشور در زمینه پست سبز و حمایت از محیط زیست باشد.
– شرکت پست در خصوص نرخ‌گذاری چه سیاستی را دنبال می‌کند؟
شرکت ملی پست یک سازمان دولتی است که بر اساس سیاست‌های دولت در راستای حمایت از مشتریان با مصوبات دولتی امکان افزایش نرخ را داشته و معمولاً افزایش نرخ به‌ندرت اتفاق می‌افتد .
– بسیاری معتقدند تا رسیدن به یک لجستیک کارآمد، راه زیادی در پیش داریم. آیا در ایران لجستیک به معنای واقعی اجرا می‌شود؟
به‌جرأت می‌توان گفت نه. هیچ شرکتی در ایران نتوانسته مفهوم واقعی لجستیک را به‌تنهایی پیاده‌سازی و عملیاتی کند، زیرا پیاده‌سازی آن داخل یک مجموعه بزرگ به امکانات و زیرساخت‌های مکانیزه نیاز دارد که انجام آن عملاً برای یک شرکت مقرون‌به‌صرفه نیست. هرچند به‌صورت مقطعی و ناپیوسته همه این کارها انجام می‌گیرد، اما در داخل یک مجموعه، لجستیک واقعی اتفاق نمی‌افتد.
– آیا برنامه‌ای برای ارائه سرویس‌های توزیع درون‌شهری فوری یا تحویل در همان روز یا روز بعد دارید؟
ارائه این سرویس‌ها جزو برنامه‌هایی است که مرکز نوآوری پست دنبال می‌کند و چنانچه ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های لازم ایجاد شود، قابلیت اجرایی پیدا می‌کند.
– چنانچه اختلالی در توزیع مرسولات ایجاد شود، پاسخگویی به آن چگونه خواهد بود؟
در شرکت پست کمیته‌ای به نام کمیته بحران ایجاد شده تا چنانچه مشکلی بود، بتوانیم در همان روز مدیریت کنیم.
– رضایتمندی مردم از خدمات شرکت پست چه میزان است؟
رضایتمندی مردم در چند نکته خلاصه می‌شود که مهم‌ترین آن، این است که بسته به‌موقع به دست گیرنده برسد. البته خوش‌رویی پستچی و صحت و سلامت بسته ارسالی نیز بسیار مهم قلمداد می‌شود و در این خصوص آموزش‌هایی به کارمندان داده‌ایم. عملکرد کاری کارمندان در سامانه ارزیابی عملکرد PFP شرکت پست به ثبت می‌رسد و هر قدر این عملکرد بهتر باشد، در میزان دریافت دستمزد پستچی مؤثر است.
– ترافیک مرسولات اینترنتی در شرکت پست چه تعداد است؟
در سال ۱۴۰۰ حدود شش میلیون و ۶۰۰ هزار مرسوله اینترنتی در شرکت ملی پست کارسازی و توزیع شده که از سوی فروشگاه‌های اینترنتی و اینستاگرامی و ebazar شرکت پست ثبت سفارش شده و پس از جمع‌آوری توسط مأموران پستی جهت توزیع روانه شده است.
– در میان مرسولاتی که از طریق پست توزیع می‌شود، مرسولاتی با وزن بالا نیز وجود دارد؟
خیر. شرکت پست فقط مرسولات پایین‌تر از ۳۰ کیلوگرم را قبول می‌کند که شامل خرده‌بار است و جابه‌جایی بارهای بزرگ عمدتاً از طریق باربری‌ها انجام می‌شود.
