در نشست «ارزیابی اقتصادی پتروپالایشگاه‌ها در اقتصاد ایران» کارشناسان ضمن بررسی مشکلات پالایشگاه‌ها در کشور به بیان پیشنهاداتی به منظور اصلاح حکمرانی صنعت نفت پرداختند.
به گزارش خبرنگار مهر، با توجه به اهمیت بحث پتروپالایشگاه‌ها و لزوم عبور از خام فروشی نفت، نشست ارزیابی اقتصادی پتروپالایشگاه‌ها در اقتصاد ایران بوسیله گروه تحلیلی پتروپال دانشگاه امام صادق برگزار شد و کارشناسان این حوزه به بیان نظرات خود درباره پتروپالایشگاه‌ها و مشکلات حکمرانی صنعت نفت کشور پرداختند.
هدف باید بازدهی بالاتر باشد و نه ظرفیت بیشتر
در ابتدای نشست مهدی نعمتی، مدیرعامل شرکت نفت و گاز و پتروشیمی رضوی اظهار داشت: پتروپالایشگاه به زبان ساده یعنی تلفیق پالایشگاه و پتروشیمی. یعنی یک پالایشگاه از طرفی نفت خام را بگیرد و الفین و سایر فراورده‌های شیمیایی را بدهد.
وی افزود: شاخصی در دنیا وجود دارد به نام شاخص همبستگی پتروشیمی و پالایشگاه که هرچه بیشتر باشد، درصد بیشتری از نفت خام به مواد پتروشمیایی تبدیل می‌شود و هرچه پایین‌تر باشد تکنولوژی ضعیف‌تری وجود دارد. به طور مثال پالایشگاه آبادان ما که حدود یک سوم آن به ماده کم‌ارزش نفت کوره تبدیل می‌شود که حتی قیمت آن از نفت خام هم پایین‌تر است. هرچه پالایشگاه پیشرفته‌تر باشد به سمت نفت کوره صفر درصد می‌رود، کما اینکه متوسط نفت کوره آمریکا حدود ۳ درصد می‌باشد.
نعمتی ادامه داد: اینکه گفته می‌شود عصر نفت رو به اتمام است ممکن است با وجود تنوع سبد سوختی و انرژی‌های تجدیدپذیر حرف درستی باشد اما نیاز دنیا به ماده و مواد شیمیایی هیچ وقت کاهش پیدا نمی‌کند. بنابر این عصر نفت به معنای سوخت ممکن است تمام شود ولی به معنای پتروشیمی تمام نمی‌شود.
وی با تأکید بر اینکه باید در گام دوم انقلاب از خام فروشی عبور کنیم، افزود: غرض ما از خام فروشی تنها فروش نفت خام نیست بلکه گاز مایع، گاز طبیعی، نفتا، نفت گاز، میعانات گازی و… که ارزش افزوده پایینی دارند و باید در اولویت اول برای تکمیل زنجیره ارزش و پایین‌دست اینها فکری شود. به طور مثال تبدیل پروپان به پ. پ که پی دی اچ نام دارد، در دنیا هم پرطرفدار هست و ۳۵ طرح تعریف شده و ما می‌توانیم به جای اینکه ال پی جی را بسوزانیم به این ماده با ارزش تبدیل کنیم.
مدیرعامل شرکت نفت و گاز و پتروشیمی رضوی گفت: اولویت دوم هم این است که ما به جای اینکه دنبال حداکثر ظرفیت باشیم دنبال حداکثر سود باشیم و دنبال IRR بیشتری در پروژه‌ها باشیم. با این نرخ بازدهی باید به جوامع علمی سپرده شود که دنبال مینیموم کردن ظرفیت باشند. این تفکر که هرچه ظرفیت پالایشگاه پایین‌تر باشد صرفه اقتصادی ندارد غلط است. به طور مثال پتروشیمی اراک نزدیک به ۱ میلیون تن در سال ظرفیت تولید دارد که با خوراک روزانه ۲۰ الی ۲۵ هزار نفتا تأمین می‌شود پس اگر سیاست ما پتروشیمی محور باشد مقیاس متوسط و کوچک هم می‌تواند صرفه اقتصادی داشته باشد.
اسناد فنی و مالی پتروپالایشگاه‌های دولتی و خصوصی به جوامع علمی عرضه شود
در ادامه نشست محمد ابراهیمی، عضو سابق هیئت مدیره تاپیکو گفت: آن چیزی که دنیا، به خصوص پس از کرونا به سمت آن می‌رود این است که از پالایشگاه سوخت‌محور عبور کند و به سمت پتروپالایشگاه به مفهوم CTC یا همان تبدیل مستقیم نفت خام به مواد شیمیایی برود. همین الان ۳ الی ۴ واحد از این پتروپالایشگاه‌ها در چین در حال احداث است و عربستان و اندونزی هم به این سمت رفته‌اند.
وی با تأکید بر اینکه تعریف داخلی از پتروپالایشگاه باید مشخص شود، افزود: این سوال باید از کسانی که در داخل می‌خواهند پتروپالایشگاه بسازند پرسیده شود که دقیقاً مقصود شما از پتروپالایشگاه چیست. یعنی چقدر می‌خواهید فراورده سوختی و پتروشیمی بدهید. اولین فایده‌ای که دقیق کردن تعریف دارد این است که تکنولوژی را مشخص می‌کند که باید از کجا خریداری شود و چقدر سرمایه لازم دارد. پس از آن حجم سرمایه‌گذاری را مشخص می‌کند که در شرایط فعلی کشور به شدت مهم است.
ابراهیمی ادامه داد: مسأله سوم نوع اجرای پروژه‌ها هست. با توجه به اینکه ما تجربه موفقی در مدیریت مگاپروژه‌ها نداریم باید فضای بازار بین‌الملل در چشم‌انداز ۵ تا ۱۰ ساله پیش‌بینی شود.
وی افزود: نکته‌ای که بنده همیشه روی آن تأکید دارم این است که برای پیچیدن نسخه برای کشور باید ۳ مؤلفه را در نظر گرفت: اولاً تحریم. در واقع برنامه کشور را باید با فرض ادامه داشتن تحریم‌ها بست و معطل رفع تحریم‌ها نماند. دوماً مشکل تأمین مالی و عدم سرمایه‌گذار خارجی و سوما دسترسی به تکنولوژی. با تمام این شرایط از پژوهشگران می‌خواهم برای ارتقای صنعت نفت کشور برنامه ریزی کنند و در این زمینه جایگاه پژوهشگاه صنعت نفت بسیار مهم است.
عضو سابق هیئت مدیره تاپیکو با تأکیدبر اینکه صنعت پالایشگاه‌داری در کشور ما دوران طفولیت خود را می‌گذراند، گفت: بنده با درنظر گرفتن پیش‌فرض‌هایی که عرض کردم دو پیشنهاد برای برون رفت از وضع موجود دارم. اولاً باید فکری به حال وضع ناگوار پالایشگاه‌های موجود کرد. درصد نفت کوره و HIGH SOLFOR ما آنقدر بالاست که در دنیا بد نام شده‌ایم. اگر حجم سرمایه کل پالایشگاه‌های ما ۷۰ الی ۸۰ میلیارد دلار باشد، سالی ۱۰ درصد هم نیاز به تعمیرات داشته باشد به معنای این است که باید برای نگه داشتن پالایشگاه‌ها در وضعیت فعلی باید سال ۵ الی ۶ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شود در حالی که اساساً اقدامی در این زمینه نمی‌شود.
وی در ادامه گفت: اولویت دوم گسترش واحدهای کوچک پالایشگاهی با اهداف خاص که سرمایه اولیه و تکنولوژی پایینی هم می‌خواهد. به طور مثال الآن در کشور ما نیاز شدیدی به لوبکات داریم که حالی که کلاً ۵ واحد لوبکات در کشور است و آخرین آن در سال ۷۱ احداث شد. یا واحدهای پترولیوم کک که در صنایع آلومینیوم استفاده می‌شود و ما در صد سال گذشته حتی یک واحد پترولویم کک در پالایشگاه‌هایمان نداشتیم.
ابراهیمی افزود: در بحث پتروشیمی هم گام‌های بزرگی برداشته شده ولی متوازن نبوده است. پانزده سال پیش برای اولین بار حرف PDH زده شد ولی هنوز هیچ اقدامی برای آن نشده است. از طرفی با احداث پنج واحد دیگر متانول تا چند سال آینده، حجم تولید متانول ما به بیست میلیون تن می‌رسد. یک نفر توضیح دهد که برای این حجم متانول باید چه کرد. البته در دنیا واحدهای تبدیل تانول به اولفین وجود دارد که تکنولوژی آن هم از چین قابل تهیه است.
عضو سابق هیئت مدیره تاپیکو با اشاره به برنامه وزارت نفت مبنی بر احداث یک پتروپالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای گفت: از وزارت نفت خواهش می‌کنیم تعریف دقیق خود را از پتروپالایشگاه و مطالعات جانبی این طرح را در اختیار جوامع علمی و کارشناسان بگذارد. همچنین از صاحبان طرح‌های پتروپالایشگاهی نیز درخواست می‌کنیم اسناد فنی، مشخصات فرآورده‌های نفتی، IRR و منابع تأمین مالی و سایر مولفه‌هایشان را به طور دقیق به جامعه علمی ارائه کنند.
به‌روزرسانی پالایشگاه‌های موجود اولویت دارد
در ادامه شهروز ابوالحسینی، کارشناس بازار انرژی گفت: یکی از مشکلات اصلی صنعت نفت این است که مدیران ما به جای اینکه اقتصاد انرژی را بفهمند عموماً فنی هستند و به همین خاطر اقتصاد پالایشگاه‌های ما با چالش مواجه شده است.
وی افزود: در شرایطی که پالایشگاه‌های منطقه شاخص نلسون آنها بالای ۱۲ و ۱۴ است، برای ما به ۱۰ هم نمی‌رسد. میانگین درصد بنزین پالایشگاه‌های کشور با محاسبه ستاره خلیج فارس، ۲۳ درصد که البته دچار خطا نیز هست ولی میانگین درصد بنزین پالایشگاه‌های آمریکا در سال ۱۹۶۴، ۶۴ درصد بوده است. به همین خاطر به نظر بنده ما باید اولویت‌مان را به‌روزرسانی پالایشگاه‌های موجود قرار دهیم. در واقع کاری که ما باید ده سال قبل انجام می‌دادیم را انجام ندادیم و نباید به یک باره به سراغ مرحله بعد رفت.
ابوالحسنی افزود: در کنار بحث سرمایه‌گذاری و تکنولوژی، کارآیی را هم باید در نظر داشت. در حال حاضر بعضی پتروشیمی‌ها وجود تخفیف خوراک و قانون استمهال خوراک و…ادعا می‌کنند که ضرر ده هستند، در حالی که مثلاً در کره با همان تکنولوژی و قیمت خوراک فوب سوددهی دارد. بنابر این باید کارآیی مدیریتی را هم مدنظر قرار داد.
این کارشناس انرژی در پایان تأکید کرد: بحث سودآوری این طرح‌ها در زمان مطرح است و چه بسا اگر یک پروژه از ۵ سال به ۱۰ سال برسد مزیت خود را از دست دهد و به همین خاطر مطالعات اقتصادی دقیقی باید انجام شود.
